Οι διατροφικές διαταραχές αποτελούν μια σειρά ψυχολογικών καταστάσεων που προκαλούν την ανάπτυξη ανθυγιεινών διατροφικών συνηθειών. Αρχή τέτοιου είδους περιπτώσεων αποτελεί συχνά η εμμονή του ατόμου με το φαγητό, το βάρος και το σχήμα του σώματος του. Οι διαταραχές αυτές δεν επηρεάζονται από την ηλικία, το φύλο, την εθνικότητα και την προέλευση των ατόμων αλλά σχετίζονται αποκλειστικά με ψυχολογικούς παράγοντες σε οποιοδήποτε στάδιο της ζωής. Με λίγα λόγια, πρόκειται για περίπλοκες καταστάσεις ψυχικής υγείας που συχνά απαιτούν την παρέμβαση ειδικών γιατρών και ψυχολόγων προκειμένου να αλλάξουν την πορεία τους. Οι τύποι διατροφικών διαταραχών περιλαμβάνουν τη νευρική ανορεξία, τη νευρική βουλιμία, τη διαταραχή υπερφαγίας, τη διαταραχή pica, τη διαταραχή μηρυκασμού, τη διαταραχή αποφυγής ή περιοριστικής πρόσληψης τροφής καθώς και άλλες λιγότερο συχνές και γνωστές διατροφικές διαταραχές.

Οι διατροφικές διαταραχές επηρεάζουν αρκετά εκατομμύρια ανθρώπους κάθε χρόνο με πιο συχνές πληθυσμιακές ομάδες τους εφήβους και τις γυναίκες μεταξύ 12 και 35 ετών.

 

Ποια είναι η πηγή προέλευσης των διατροφικών διαταραχών;

Η ακριβής αιτιολογία των διατροφικών διαταραχών είναι ακόμη άγνωστη και απαιτούνται περισσότερες μελέτες για να εξαχθούν ισχυρά συμπεράσματα. Ωστόσο, οι ειδικοί πιστεύουν ότι τέτοιου είδους διαταραχές μπορεί να οφείλονται σε μια πληθώρα παραγόντων όπως είναι οι εξής:

Γενετική και βιολογία

Ορισμένοι άνθρωποι μπορεί να διαθέτουν γονίδια που αυξάνουν τον κίνδυνο εμφάνισης διατροφικών διαταραχών. Ταυτόχρονα, διάφοροι βιολογικοί παράγοντες, όπως αλλαγές στις χημικές ουσίες του εγκεφάλου, μπορεί να ενισχύουν τέτοιου είδους διαταραχές.

Ψυχολογική και συναισθηματική υγεία

Τα χαρακτηριστικά της προσωπικότητας των ατόμων, όπως είναι για παράδειγμα η τελειομανία και η παρορμητική συμπεριφορά, συνδέονται άμεσα με υψηλότερο κίνδυνο εμφάνισης διατροφικής διαταραχής. Επιπλέον, πολλοί άνθρωποι με διατροφικές διαταραχές υποφέρουν από χαμηλή αυτοεκτίμηση, αισθήματα απελπισίας και έντονη δυσαρέσκεια για την εμφάνισή τους.

Πρότυπα δυτικού πολιτισμού

Τα σύγχρονα πρότυπα του δυτικού πολιτισμού διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στην ψυχοσύνθεση των ατόμων και κυρίως των νέων. Η σημασία της εξωτερικής εμφάνισης και του λεπτού σώματος αποτελεί πλέον σε μεγάλο βαθμό κριτήριο για την ευτυχία, την επιτυχία του ατόμου και την κοινωνική αποδοχή. Το κατά παράδοση φυσιολογικών διαστάσεων σώμα έχει πλέον παρέλθει κάνοντας χώρο στα αψεγάδιαστα σώματα που προβάλλονται παγκοσμίως. Στην πραγματικότητα, ορισμένες διατροφικές διαταραχές φαίνεται να είναι ως επί το πλείστων ανύπαρκτες σε πολιτισμούς που δεν έχουν εκτεθεί στα δυτικά ιδανικά.

 

Ποια είναι τα κύρια είδη διατροφικών διαταραχών;

Νευρική ανορεξία

Πρόκειται για μια δυνητικά απειλητική για τη ζωή διατροφική διαταραχή που χαρακτηρίζεται από ασυνήθιστα χαμηλό σωματικό βάρος, έντονο φόβο για αύξηση βάρους και διαστρεβλωμένη αντίληψη του βάρους ή του σχήματος του σώματος. Αναπτύσσεται κυρίως κατά την εφηβεία ή τη νεαρή ενήλικη ζωή και τείνει να επηρεάζει περισσότερο τις γυναίκες παρά τους άνδρες. Τα άτομα με ανορεξία θεωρούν τον εαυτό τους υπέρβαρο ακόμα κι αν είναι επικίνδυνα λιποβαρή. Τείνουν να παρακολουθούν συνεχώς το βάρος τους, αποφεύγουν να τρώνε ορισμένα είδη τροφών και περιορίζουν τις θερμίδες τους σε μεγάλο βαθμό. Η ανορεξία κατηγοριοποιείται επίσημα σε δύο υποτύπους, τον περιοριστικό τύπο και τον τύπο υπερφαγίας και καθαρισμού. Στην πρώτη περίπτωση το άτομο χάνει βάρος αποκλειστικά μέσω δίαιτας, νηστείας ή υπερβολικής άσκησης. Στην δεύτερη περίπτωση το άτομο τρώει μεγάλες  ή υπερβολικά μικρές ποσότητες φαγητού. Και στις δύο περιπτώσεις μετά την κατανάλωση τροφής τα άτομα κάνουν κάθαρση μέσω του εμετού, της λήψης καθαρτικών ή διουρητικών ή της υπερβολικής άσκησης.

Νευρική βουλιμιά

Η νευρική βουλιμία χαρακτηρίζεται από τρία βασικά χαρακτηριστικά: υποτροπιάζοντα επεισόδια υπερφαγίας, συνεχείς ακατάλληλες συμπεριφορές καθαρισμού για την πρόληψη της αύξησης βάρους και μια αυτοεκτίμηση που επηρεάζεται υπερβολικά από το σχήμα και το βάρος του σώματος.  Ένα άτομο θα πρέπει να εμπλέκεται σε αυτές τις συμπεριφορές τουλάχιστον μία φορά την εβδομάδα για τρεις μήνες για να ικανοποιεί τα κριτήρια για τη διάγνωση. Η υπερφαγία αφορά οποιοδήποτε είδος τροφής αλλά τις περισσότερες φορές συμβαίνει με τροφές που το άτομο κανονικά θα απέφευγε. Όπως ακριβώς και η ανορεξία έτσι και η βουλιμία εκδηλώνεται κυρίως κατά την εφηβική και πρώιμη ενήλικη ζωή με τεράστια συχνότητα μεταξύ των γυναικών έναντι των αντρών.

Διαταραχή υπερφαγίας

Τα άτομα με αυτή τη διαταραχή παρουσιάζουν συμπτώματα παρόμοια με εκείνα της βουλιμίας ή του υποτύπου υπερφαγίας της ανορεξίας. Τα άτομα που εμφανίζουν αυτή τη διαταραχή καταναλώνουν μεγάλες ποσότητες φαγητού κρυφά και σε σχετικά σύντομες χρονικές περιόδους. Ωστόσο παρά την έλλειψη του αισθήματος ελέγχου της τροφής δεν παρουσιάζουν συμπεριφορές καθαρισμού, όπως έμετο ή υπερβολική άσκηση, για να αντισταθμίσουν την υπερφαγία τους. Τα άτομα αυτά συνήθως είναι υπέρβαρα ή παχύσαρκα, γεγονός που εγκυμονεί αρκετούς κινδύνους για την υγεία λόγω υπερβάλλοντος βάρους.

 

Πως μπορώ να αντιληφθώ μια διατροφική διαταραχή;

Οι διατροφικές διαταραχές εκδηλώνονται με διάφορους τρόπους καθώς είναι περίπλοκες καταστάσεις που επηρεάζουν την ψυχολογική, σωματική και κοινωνιολογική υγεία. Το να προσδιορίσετε εάν κάποιος αντιμετωπίζει μια διατροφική διαταραχή δεν είναι εύκολο λόγω των πολλών εκδηλώσεων αυτών των διαταραχών. Ωστόσο, υπάρχουν ορισμένα συναισθηματικά και σωματικά συμπτώματα που μπορεί να εμφανίζονται ως προειδοποιητικά σημάδια.

  • Διακυμάνσεις βάρους (τόσο προς τα πάνω όσο και προς τα κάτω) που συμβαίνουν γρήγορα.
  • Σοβαρή δυσκοιλιότητα.
  • Συνεχείς αναφορές αισθήματος κόπωσης.
  • Εύθραυστα μαλλιά και νύχια.
  • Απώλεια εμμηνορροϊκού κύκλου (αμηνόρροια)
  • Έλεγχος συχνά στον καθρέφτη.
  • Παράλειψη γευμάτων.
  • Έντονος φόβος για αύξηση βάρους.

 

Πως μπορώ να αντιμετωπίσω μια διατροφική διαταραχή;

Η θεραπεία των διατροφικών διαταραχών χρειάζεται εξατομικευμένο προσανατολισμό. Δεν υπάρχει ένας γενικός κανόνας θεραπείας που εφαρμόζεται σε όλους τους ασθενείς, καθώς οι αιτίες, όπως αναφέρθηκαν πιο πάνω, είναι πολυπαραγοντικές. Η θεραπεία επικεντρώνεται στην βελτίωση της υγείας και όχι τόσο στην απώλεια του βάρους.  Ρόλος του διατροφολόγου είναι να αξιολογήσει και να βελτιώσει τη διατροφική συμπεριφορά του ατόμου. Στη συνέχεια, θέση στην θεραπεία λαμβάνει ο ψυχολόγος που θα βοηθήσει στην αντικατάσταση των καταστροφικών σκέψεων και συμπεριφορών με πιο θετικές και αισιόδοξες. Στην περίπτωση των εφήβων η οικογένεια διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στην όλη προσπάθεια. Η ύπαρξη μιας καλής σχέσης μεταξύ γονιού και παιδιού μπορεί να συμβάλλει στην καλλιέργεια μιας υγιούς εικόνας για το σώμα και να διορθώσει τυχόν παρερμηνείες σχετικά με τις διατροφικές επιλογές του.

Συνοψίζοντας

Τα άτομα με διατροφικές διαταραχές χρησιμοποιούν διαταραγμένη διατροφική συμπεριφορά ως τρόπο αντιμετώπισης δύσκολων καταστάσεων ή συναισθημάτων. Ωστόσο, λόγω των ύπουλων τρόπων με τους οποίους οι διατροφικές διαταραχές διαπερνούν όλες τις πτυχές του σώματος, του νου και της ζωής κάποιου η λήψη της κατάλληλης θεραπείας κρίνεται σημαντική και απαραίτητη. Όσο πιο γρήγορα ανιχνεύσει κανείς μια τέτοιου είδους κατάσταση, τόσο πιο σύντομος θα είναι ο δρόμος προς την θεραπεία.