Οι ηλεκτρολύτες είναι μέταλλα που συναντάμε στο αίμα και στα διάφορα υγρά του σώματος (π.χ. στον ιδρώτα, στα ούρα) που φέρουν ένα ηλεκτρικό φορτίο, θετικό ή αρνητικό. Πρόκειται για ιόντα του σώματος που είναι απαραίτητα για τις περισσότερες ζωτικές λειτουργίες του, για αυτό και επιθυμούμε την κατάλληλη ισορροπία τους. Η έλλειψη ηλεκτρολυτών μπορεί να οδηγήσει σε διάφορα συμπτώματα, τα οποία μπορεί να είναι είτε ήπια, είτε πιο σοβαρά. Η φύση των συμπτωμάτων ποικίλει ανάλογα με τον τύπο της ανεπάρκειας. Ωστόσο, υπάρχουν κάποιες ομάδες πληθυσμού που θα πρέπει να δίνουν ιδιαίτερη προσοχή στην πρόσληψη ηλεκτρολυτών λόγω των αυξημένων αναγκών ή του αυξημένου κινδύνου ανεπάρκειας.
Ποια είναι η λειτουργία των ηλεκτρολυτών;
Ρύθμιση της ισορροπίας των υγρών
Οι ηλεκτρολύτες και κυρίως το νάτριο και το κάλιο ρυθμίζουν την κατανομή του νερού μέσα και έξω από τα κύτταρα. Με αυτό το τρόπο διατηρείται η σωστή ισορροπία των υγρών μέσα στο σώμα. Αυτή η ισορροπία είναι κρίσιμη για πολλές φυσιολογικές λειτουργίες, όπως είναι η διατήρηση της αρτηριακής πίεσης σε φυσιολογικά επίπεδα.
Ρύθμιση του pH του σώματος
Η τιμή pH προσδιορίζει το βαθμό οξύτητας ή αλκαλικότητας οποιουδήποτε διαλύματος συμπεριλαμβανομένου του αίματος. Καθορίζει δηλαδή την ισορροπία μεταξύ οξέων και βάσεων σε ένα διάλυμα. Το αίμα είναι κατά κανόνα ελαφρώς βασικό. Οποιαδήποτε παρέκκλιση από αυτές τις τιμές μπορεί να οδηγήσει σε σημαντικά προβλήματα υγείας. Η εντυπωσιακή σταθερότητα του pH του αίματος είναι αποτέλεσμα της λειτουργίας διαφορετικών προστατευτικών μηχανισμών, όπως είναι και τα ρυθμιστικά διαλύματα ή συστήματα του οργανισμού.
Συμβολή στη νευρική λειτουργία
Τα νευρικά κύτταρα είναι απαραίτητα για την επικοινωνία του εγκεφάλου με τα κύτταρα του σώματος μας. Τα νευρικά κύτταρα επικοινωνούν μεταξύ τους μέσω ηλεκτρικών σημάτων. Αυτά τα σήματα ονομάζονται νευρικές ώσεις και παράγονται από αλλαγές στο ηλεκτρικό φορτίο κατά μήκος των μεμβρανών των νευρικών κυττάρων. Οι νευρικές ίνες έχουν διαφορετική κατανομή ιόντων νατρίου (Na⁺) και καλίου (K⁺) μέσα και έξω από τα κύτταρα. Οι αλλαγές στο ηλεκτρικό φορτίο που οφείλονται σε κίνηση των ιόντων νατρίου και καλίου εκατέρωθεν τις επιφάνειες των νευρικών κυττάρων οδηγούν στη δημιουργία ηλεκτρικών σημάτων. Τα σήματα αυτά μεταδίδονται κατά μήκος των νευρικών ινών και αποτελούν τον τρόπο επικοινωνίας των νευρικών κυττάρων μεταξύ τους.
Πότε κάποιος εμφανίζει ανεπάρκεια ηλεκτρολυτών;
Σε αυξημένες απώλειες υγρών
Η αυξημένη απώλεια υγρών οδηγεί και σε σημαντική απώλεια ηλεκτρολυτών. Η συνηθέστερη αιτία αυξημένης απώλειας υγρών και κατ΄ επέκταση ηλεκτρολυτών είναι η έντονη φυσική δραστηριότητα. Σε συνθήκες έντονης άσκησης ο οργανισμός αυξάνει το ρυθμό της αναπνοής του και το ρυθμό εφίδρωσης. Με αυτό τον τρόπο, μπορεί σε σχετικά μικρό χρονικό διάστημα να αποβάλλει μεγάλη ποσότητα υγρών μέσω του ιδρώτα, στον οποίο περιέχονται και οι ηλεκτρολύτες. Επίσης, αυξημένες απώλειες υγρών μπορούν να προκληθούν και σε περιπτώσεις έντονων συμπτωμάτων διάρροιας και εμετών, καθώς και λιγότερο συχνά έπειτα από τη χρήση ορισμένων φαρμάκων (π.χ. διουρητικά).
Σε μειωμένη πρόσληψη ηλεκτρολυτών μέσω της διατροφής
Η κύρια οδός για να προσλάβουμε ή να αναπληρώσουμε τους ηλεκτρολύτες είναι μέσω της διατροφής μας. Μία ανεπαρκής διατροφή μπορεί να οδηγήσει σε μειωμένη πρόσληψη ηλεκτρολυτών, όπως είναι καλίου, μαγνησίου και ασβεστίου. Επίσης, έντονα διαιτητικά πλάνα που περιορίζουν σημαντικά την ενεργειακή πρόσληψη καθώς και την κατανάλωση μεγάλων ομάδων τροφίμων ενδέχεται να οδηγήσουν σε μη επαρκή κάλυψη των ημερήσιων αναγκών μας σε ηλεκτρολύτες.
Ποια είναι τα συμπτώματα της ανεπάρκειας ηλεκτρολυτών;
Τα κυριότερα συμπτώματα της ανεπάρκειας ηλεκτρολυτών είναι:
- Κόπωση και αδυναμία
- Ζαλάδα
- Πονοκέφαλος
- Μυϊκοί σπασμοί και μυϊκές κράμπες
- Καρδιακές αρρυθμίες
- Ναυτία και έμετος
- Επιληπτικές κρίσεις σε σοβαρές περιπτώσεις
Ποιες ομάδες ατόμων χρειάζεται να δίνουν προσοχή στην πρόσληψη ηλεκτρολυτών;
Οι ομάδες των ατόμων που πρέπει να δίνουν ιδιαίτερη προσοχή στην πρόσληψη ηλεκτρολυτών λόγω των αυξημένων αναγκών ή του αυξημένου κινδύνου ανεπάρκειας είναι οι εξής:
- Αθλητές και αθλούμενοι με έντονη φυσική δραστηριότητα
- Άτομα με παρατεταμένη διάρροια ή εμετό
- Άτομα με γαστρεντερίτιδα
- Άτομα που ακολουθούν ακραίες δίαιτες
- Άτομα που λαμβάνουν φαρμακευτική αγωγή π.χ. διουρητικά
- Άτομα με χρόνια νοσήματα υγείας π.χ. νεφρική νόσο
- Ηλικιωμένα άτομα
Πως μπορώ να προσλάβω ηλεκτρολύτες;
Μέσω της διατροφής
Η διατροφή αποτελεί την κύρια πηγή πρόσληψης ηλεκτρολυτών. Συνεπώς, ένας τρόπος για να αυξήσει κάποιος την πρόσληψη ηλεκτρολυτών στον οργανισμό του με εύκολο και φυσικό τρόπο είναι η επιλογή των κατάλληλων τροφών. Βασικές πηγές νατρίου είναι το αλάτι, τα αλμυρά σνακ, τα κονσερβοποιημένα τρόφιμα και τα σκληρά τυριά. Από την άλλη το κάλιο βρίσκεται σε υψηλές συγκεντρώσεις σε φρούτα και λαχανικά, στα όσπρια και στη μαύρη σοκολάτα. Πλούσιες πηγές ασβεστίου είναι τα γαλακτοκομικά προϊόντα, μαγνησίου είναι οι ξηροί καρποί, τα πράσινα φυλλώδη λαχανικά και τα προϊόντα ολικής. Τέλος, χλώριο βρίσκουμε στις ελιές, το αλάτι και στη ντομάτα ενώ φώσφορο σε ψάρια, θαλασσινά και κόκκινο κρέας.
Μέσω αθλητικών ποτών
Τα αθλητικά ποτά είναι ροφήματα ειδικά σχεδιασμένα για να βοηθούν τους αθλητές και τους αθλούμενους να ενυδατώνονται πριν, κατά τη διάρκεια και μετά την άσκηση. Τα ροφήματα αυτά συνήθως περιέχουν νερό, υδατάνθρακες και ηλεκτρολύτες και χρησιμοποιούνται κυρίως σε αθλητικές δραστηριότητες διάρκειας άνω της μίας ώρας με σκοπό την αναπλήρωση υγρών, ενέργειας και ηλεκτρολυτών που χάνονται κατά τη διάρκεια της άσκησης μέσω της εφίδρωσης.
Μέσω συμπληρωμάτων ηλεκτρολυτών
Τα συμπληρώματα ηλεκτρολυτών μπορούν να βοηθήσουν στην αναπλήρωση των ηλεκτρολυτών, ειδικά σε περιπτώσεις αυξημένων αναγκών ή ανεπάρκειας. Στο εμπόριο θα βρούμε ταμπλέτες ή κάψουλες ηλεκτρολυτών που περιέχουν συγκεκριμένους ηλεκτρολύτες και μπορούν να χρησιμοποιηθούν ως συμπλήρωμα διατροφής. Διαφορετικά υπάρχουν και σκόνες ηλεκτρολυτών που μπορούν να διαλυθούν σε νερό και να καταναλωθούν για την αναπλήρωση ηλεκτρολυτών.
Συμπερασματικά
Η ανεπάρκεια ηλεκτρολυτών μπορεί να προκαλέσει ποικίλα συμπτώματα, από κόπωση και αδυναμία έως σοβαρές καταστάσεις όπως καρδιακές αρρυθμίες και επιληπτικές κρίσεις. Για να εξασφαλίσουμε την επαρκή πρόσληψη ηλεκτρολυτών, είναι σημαντικό να δώσουμε την ανάλογη σημασία στη διατροφή μας και να καταναλώνουμε τρόφιμα που είναι πλούσιες πηγές ηλεκτρολυτών. Οι ηλεκτρολύτες είναι απαραίτητοι για σημαντικές φυσιολογικές λειτουργιές του οργανισμού μας όπως είναι η ρύθμιση της ισορροπίας των υγρών, η νευρική λειτουργία και η διατήρηση του pH του αίματος. Ταυτόχρονα συμβάλλουν στη μέγιστη αθλητική απόδοση καθώς και στη μείωση του αισθήματος της κόπωσης. Η σωστή καθοδήγηση από επαγγελματίες υγείας είναι απαραίτητη για την αντιμετώπιση της ανεπάρκειας και τη διατήρηση της ισορροπίας των ηλεκτρολυτών στο σώμα.
