Η βιταμίνη Α ανήκει στην κατηγορία των λιποδιαλυτών βιταμινών, δηλαδή απορροφάται μαζί με τα λιπαρά που προσλαμβάνουμε μέσω της τροφής. Το ήπαρ αποθηκεύει τουλάχιστον το 90% της βιταμίνης Α (ποσότητα που χρειάζεται ένας ενήλικας για περίπου δύο χρόνια), ενώ μικρές ποσότητες είναι αποθηκευμένες και στους νεφρούς και στους πνεύμονες. Η μεταφορά της στην αιματική κυκλοφορία γίνεται μέσω μιας μεταφορικής πρωτεΐνης της ρετινόλης (RBP – Retinol Binding Protein). Η βιταμίνη Α χωρίζεται σε δυο παράγωγες ομάδες: τη ρετινόλη και τα φυσικά παράγωγα της και τα καροτενοειδή. Στη πρώτη περίπτωση αναφερόμαστε στη ρετινάλη, στο ρετινοϊκό οξύ και στους ρετινυλικοί εστέρες, ενώσεις που επιδεικνύουν τη βιολογική δράση της ρετινόλης. Ενώ η δεύτερη περίπτωση περιλαμβάνει το β-καροτένιο, το α-καροτένιο και τη β-κρυπτοξανθίνη, πρόδρομες ουσίες της ρετινόλης, οι οποίες χαρακτηρίζονται ως προβιταμίνη Α.

Ποιος είναι ο ρόλος της βιταμίνης Α για τον οργανισμό;

Προάγει τη φυσιολογική όραση 

Η βιταμίνη Α αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα θρεπτικά συστατικά που συμβάλλουν στη διατήρηση της όρασης. Συγκεκριμένα, ένα παράγωγο της βιταμίνης Α είναι απαραίτητο για την σύνθεση της ροδοψίνης, μίας φωτοχρωστικής ουσίας που συναντάται στους φωτοϋποδοχείς του αμφιβληστροειδούς χιτώνα. Ηέλλειψη της βιταμίνης Α οδηγεί σε μείωση της όρασης, κατάσταση που αρχικά εκδηλώνεται ως μείωση ή απώλεια της όρασης στο σκοτάδι (νυκταλωπία). Ωστόσο, μπορεί να αντιστραφεί με τη χορήγηση συμπληρώματος βιταμίνης Α.

Σύμμαχος του ανοσοποιητικού συστήματος

Η βιταμίνη Α βοηθά στη δημιουργία μιας καλής άμυνας του οργανισμού απέναντι σε λοιμώξεις και γενικότερα παθήσεις του ανοσοποιητικού. Επιπλέον, θεωρείται ισχυρό ανιοξειδωτικό, το οποίο μπορεί να καταπολεμήσει τις δραστικές μορφές οξυγόνου (ROS) που θεωρούνται υπεύθυνες για την εμφάνιση οξειδωτικού στρες.

Συμβάλλει στην ακεραιότητα των επιθηλιακών κυττάρων

Τα επιθηλιακά κύτταρα καλύπτουν όλες τις εξωτερικές και εσωτερικές επιφάνειες του σώματος μας λειτουργώντας ως φραγμός για την είσοδο παθογόνων μικροοργανισμών. Η επιδερμίδα αποτελεί μια στοιβάδα επιθηλιακών κυττάρων. Η βιταμίνη Α έρχεται να βοηθήσει στην καλή υγεία του δέρματος και στην πρόληψη της γήρανσης. Συγκεκριμένα, η ρετινόλη επιταχύνει την ανακύκλωση των κυττάρων της επιδερμίδας κάνοντας την επιδερμίδα πυκνότερη και συνοχικότερη.

Μέχρι την ηλικία των 30, τα κύτταρα της επιδερμίδας ανανεώνονται περίπου κάθε 28 ημέρες. Αλλά καθώς γερνάμε, η αναγέννηση επιβραδύνεται σε 50, 60 ή 70 ημέρες.

Ποιες είναι οι διαιτητικές πηγές βιταμίνης Α;

Ο οργανισμός μας δεν μπορεί να συνθέσει τη βιταμίνη Α μόνος του για αυτό και η πρόσληψη της από τη διατροφή κρίνεται απαραίτητη. Η βιταμίνη Α προσλαμβάνεται στην ενεργή μορφή της (ρετινάλη, το ρετινοϊκό οξύ και οι ρετινυλικοί εστέρες) από τρόφιμα ζωικής προέλευσης, όπως είναι τα λιπαρά ψάρια, το συκώτι, τα τυριά και το βούτυρο. Αντίστοιχα, τη συναντάμε σε τρόφιμα φυτικής προέλευσης, στη μορφή της προβιταμίνης Α (β-καροτένιο ή άλλα καροτενοειδή), όπως είναι το καρότο, οι ντομάτες, οι γλυκοπατάτες, η κολοκύθα και τα πράσινα φυλλώδη λαχανικά.

Σύμφωνα με τις κατευθυντήριε οδηγίες οι συνιστώμενη ημερήσια πρόσληψη για άτομα άνω των 18 ετών είναι για τους άντρες 750mg και για τις γυναίκες 650mg.

Ποια είναι τα συμπτώματα ανεπάρκειας σε βιταμίνη Α;

Η βιταμίνη Α είναι απαραίτητη για την ομαλή λειτουργία του ανθρώπινου οργανισμού. Η έλλειψη της μπορεί να οδηγήσει σε αρκετές ανεπιθύμητες επιπτώσεις, όπως είναι  η μειωμένη ικανότητα όρασης τη νύχτα (νυκταλωπία), η ξηροδερμία, η ξηροφθαλμία, η καθυστέρηση στην ανάπτυξη καθώς και η αργή επούλωση των πληγών. Οι ομάδες κινδύνου που διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο για ανεπάρκεια είναι οι θηλάζουσες και οι εγκυμονούσες, τα βρέφη και τα άτομα με σύνδρομα δυσαπορροφήσεων, όπως είναι η νόσος του Crohn ή ελκώδης κολίτιδα.

Υπάρχει κίνδυνος τοξικότητας σε περίπτωση αυξημένης πρόσληψης;

Ως λιποδιαλυτή η βιταμίνη Α αποθηκεύεται αμέσως μετά την απορρόφησή της στους ιστούς και τα όργανα και κυρίως στο ήπαρ. Τα αυξημένα επίπεδα αποθήκευσης της μπορούν να οδηγήσουν σε τοξικότητα του οργανισμού. Η μέγιστη ανεκτή ημερήσια δόση έχει τεθεί στα 3000 μg ανά ημέρα για τους ενήλικες. Βασικά συμπτώματα της τοξικότητας της βιταμίνης Α αποτελούν οι αλλαγές στην όραση (π.χ. θολή όραση ή ευαισθησία στο έντονο φως), ο πόνος στα οστά, η ναυτία, ο εμετός,  η ξηροδερμία και οι γενετικές ανωμαλίες.

Συμπερασματικά

Η βιταμίνη Α συναντάται σε δύο μορφές, την ενεργή βιταμίνη Α (ρετινόλη και άλλα φυσικά παράγωγά της) και τα καροτενοειδή (όπως β-καροτένιο). Θεωρείται μια βασική και απαραίτητη πρωτεΐνη για την καλή υγεία των οφθαλμών καθώς και για την ακεραιτότητα των επιθηλιακών κυττάρων και την καλή άμυνα του οργανισμού μας. Η ενεργή βιταμίνη Α βρίσκεται σε τρόφιμα ζωικής προέλευσης και μπορεί να χρησιμοποιηθεί απ’ ευθείας από το σώμα. Ένας επαγγελματίας υγείας μπορεί να βοηθήσει στο σχηματισμό ενός διαιτολογίου που θα έχει στόχο την επαρκή πρόσληψη της για τον οργανισμό αποφεύγοντας κάθε περίπτωση ανεπάρκειας ή τοξικότητας αντίστοιχα, στα πλαίσια μιας σωστής και ισορροπημένης διατροφής.