Ο θυρεοειδής αδένας είναι ένας από τους μεγαλύτερους και σπουδαιότερους ενδοκρινείς αδένες του ανθρώπινου σώματος. Πρόκειται για έναν ιστό που είναι υπεύθυνος για την παραγωγή σημαντικών ορμονών που σχετίζονται με το μεταβολισμό και τα επίπεδα του ασβεστίου στο αίμα. Στις ανεπτυγμένες χώρες ο πιο συχνός λόγος εμφάνισης διαταραχών του θυρεοειδούς αποτελεί μια αυτοάνοση ασθένεια του ανοσοποιητικού συστήματος, ενώ στις αναπτυσσόμενες χώρες η ανεπαρκής πρόσληψη ορισμένων θρεπτικών συστατικών επηρεάζει σε μεγάλο βαθμό την εμφάνιση διαταραχών απέναντι στη φυσιολογική λειτουργία του. Μεμονωμένα τα τρόφιμα δεν μπορούν να θεραπεύσουν τυχόν δυσλειτουργίες του θυροειδούς αλλά η υιοθέτηση μιας ισορροπημένης και κατάλληλης διατροφής μπορεί να βοηθήσει παράλληλα με μια φαρμακευτική αγωγή στην αποκατάσταση της λειτουργίας και στην ελαχιστοποίηση των συμπτωμάτων του.

 

Τι είναι ο θυρεοειδής αδένας;

Ο θυρεοειδής αδένας είναι ένα μικρό όργανο που βρίσκεται στο μπροστινό μέρος του λαιμού και με βασική λειτουργία του τη ρύθμιση του συνολικού μεταβολισμού του σώματος. Ταυτόχρονα είναι υπεύθυνος για την παραγωγή και τον έλεγχο τριών ορμονών, της Τ4 (θυροξίνη, περιέχει τέσσερα άτομα ιωδίου), της Τ3 (τριιωδοθυρονίνη, περιέχει τρία άτομα ιωδίου) είναι της καλσιτονίνης. Μόνο ο θυρεοειδής αδένας έχει κύτταρα ικανά να απορροφούν το ιώδιο. Οι δυο πρώτες ορμόνες μεταφέρονται μέσω της κυκλοφορίας του αίματος με την Τ4 να είναι η ορμόνη αποθήκευσης και τη Τ3 ναι είναι η βιολογικά ενεργή ορμόνη, δηλαδή εκείνη που έχει επίδραση σε κυτταρικό επίπεδο. Η Τ3 αυξάνει τον μεταβολικό ρυθμό των κυττάρων και τα διεγείρει να παράγουν έναν αριθμό διαφόρων ορμονών, ενζύμων, νευροδιαβιβαστών και μυϊκού ιστού. Η καλσιτονίνη από την άλλη πλευρά αποτελεί βασικό συστατικό στη διάσπαση και στο μεταβολισμό του ασβεστίου. Η απελευθέρωση των ορμονών από το θυρεοειδή είναι μέρος μιας διαδικασίας που περιλαμβάνει τον υποθάλαμο του εγκεφάλου, την ορμόνη θυρεοτροπίνη (TRH) καθώς και την υπόφυση. Στην υπόφυση παράγεται η TSH που είναι υπεύθυνη για τη ρύθμιση και την έκκριση των παραπάνω ορμονών.

Οι διαταραχές της καλσιτονίνης είναι ένα σπάνιο φαινόμενο στην ιατρική πράξη, σε αντίθεση με τις άλλες δυο ορμόνες του θυρεοειδούς (Τ3,Τ4) που δημιουργούν πολύ συχνά προβλήματα σε ένα μεγάλο μέρος του πληθυσμού. Τα τελευταία χρόνια ολοένα και περισσότερα άτομα εμφανίζουν παθήσεις του θυροειδούς αδένα. Οι πιο συχνές από αυτές είναι:

  • Ο Υποθυροειδισμός (Hashimoto): Αποτελεί αυτοάνοσο νόσημα και περιλαμβάνει έναν υπολειτουργικό θυροειδή με χαμηλή παραγωγή θυροειδικών ορμονών.
  • Ο Υπερθυροειδισμός: Η αυξημένη παραγωγή θυροειδικών ορμονών είναι αποτέλεσμα ενός υπερδραστήριου θυροειδούς αδένα και συνοδεύεται από υψηλή κατανάλωση ενέργειας του σώματος.
  • Διάφορες ανωμαλίες ανάπτυξης του θυρεοειδούς
  • Καρκίνος του θυροειδούς

 

Πως η διατροφή σχετίζεται με το θυρεοειδή αδένα;

Πολλά από τα ιχνοστοιχεία της διατροφής παίζουν σημαντικό ρόλο στη βελτίωση της λειτουργίας του θυρεοειδούς. Η κατανάλωση, λοιπόν, συγκεκριμένων θρεπτικών συστατικών μπορεί είτε να αυξήσει είτε να μειώσει τη δραστικότητα των ιχνοστοιχείων αυτών και κατ’επέκταση να επηρεάσει έμμεσα τα επίπεδα των θυροειδικών ορμονών. Σε κάθε περίπτωση ο ασθενής πρέπει να προσέχει τη διατροφή του ώστε να καλύπτονται οι απαιτήσεις του στα θρεπτικά συστατικά.  Ας δούμε λοιπόν αναλυτικότερα τα τρόφιμα με τις ωφέλιμες και μη, ιδιότητες για τη λειτουργία του θυρεοειδούς αδένα.

Ιώδιο

Το πιο γνωστό ιχνοστοιχείο που σχετίζεται με την υγεία του θυρεοειδούς αδένα είναι το ιώδιο καθώς χρησιμοποιείται για την παραγωγή των ορμονών του. Τροφές πλούσιες σε ιώδιο είναι το αλάτι, τα ψάρια, τα θαλασσινά, το τυρί, το γάλα και τα αυγά. Η συνιστώμενη ημερήσια πρόσληψη του κυμαίνεται από 100 έως 150 mg για τους ενήλικες και συνήθως καλύπτεται μέσω τόσο του αλατιού που υπάρχει στο νερό όσο και αυτού που χρησιμοποιείται στη μαγειρική. Στην πραγματικότητα, η υπερβολικής πρόσληψη ιωδίου μπορεί να οδηγήσει σε υπερθυρεοειδισμό.

Σελήνιο

Το σελήνιο αποτελεί ένα ακόμα ιχνοστοιχείο που συμβάλλει στο μεταβολισμό της θυρεοειδικής ορμόνης. Συγκεκριμένα, είναι απαραίτητο για την παραγωγή και τη σωστή διατήρηση της συγκέντρωσης των θυροειδικών ορμονών καθώς και για την μετατροπή της Τ3 σε Τ4. Επίσης ένζυμα, τα οποία περιέχουν σελήνιο, φαίνεται να συντελούν στην διατήρηση της ισορροπίας του ιωδίου στο σώμα. Πλούσιες πηγές σεληνίου θεωρούνται  οι ξηροί καρποί, τα δημητριακά, το μοσχαρίσιο κρέας, τα αυγά και τα θαλασσινά. Η συνιστώμενη ποσότητα σεληνίου σε άνδρες και γυναίκες (μη εγκύους και μη θηλάζουσες) είναι 55 μg. Ο θυρεοειδής περιέχει την υψηλότερη ποσότητα σεληνίου στο σώμα. Για το λόγο αυτό, η λειτουργία του θυρεοειδούς είναι απίθανο να επηρεαστεί δυσμενώς ακόμη και σε περιπτώσεις έλλειψης σεληνίου. Έτσι, τα συμπληρώματα σεληνίου συνήθως δε συστήνεται για σκοπούς διατήρησης της υγείας του θυρεοειδούς με εξαίρεση τα άτομα με χρόνια θυρεοειδίτιδα.

Ψευδάργυρος

Όπως το σελήνιο έτσι και ο ψευδάργυρος βοηθά το σώμα να ενεργοποιήσει τις θυρεοειδικές ορμόνες του. Οι πάσχοντες από θυρεοειδή συχνά εμφανίζουν έλλειψη ψευδαργύρου καθώς οι θυρεοειδικές ορμόνες  συμμετέχουν στο μεταβολισμό του ψευδαργύρου. Τρόφιμα με υψηλή περιεκτικότητα σε ψευδάργυρο θεωρούνται οι ξηροί καρποί, τα δημητριακά ολικής άλεσης, τα όσπρια, τα θαλασσινά, το κρέας, τα αυγά και τα σύκα.

Βιταμίνες

Αρκετοί είναι οι ασθενείς με παθήσεις του θυρεοειδούς αδένα που εμφανίζουν ανεπάρκειες σε κάποιες βιταμίνες, με κύριες αυτών τη βιταμίνη Β12 και τη βιταμίνη D. Άτομα με υποθυρεοειδισμό είναι πιο επιρρεπή στην έλλειψη της Β12 (κοβαλαμίνης), ενώ αντίθετα ο υπερθυρεοειδισμός οδηγεί συνήθως στην ελάττωση της οστικής μάζας, ειδικότερα όταν συνδυάζεται με ανεπαρκή πρόσληψη βιταμίνης D. Η βιταμίνη Β12 περιέχεται κυρίως στο κρέας, τα ψάρια, και τα γαλακτοκομικά προϊόντα ενώ σχεδόν αποκλειστική πηγή πρόσληψης βιταμίνης D είναι ο ήλιος.

 

Τροφές που πρέπει να αποφεύγονται

Η επαρκής πρόσληψη ιωδίου θεωρείται πολύ σημαντική για την εξασφάλιση της φυσιολογικής παραγωγής θυροειδικών ορμονών. Υπάρχουν ορισμένες ομάδες λαχανικών, τα οποία περιέχουν ενώσεις που μπορούν να εμποδίσουν τη διαθεσιμότητα ιωδίου για τον θυρεοειδή αδένα όταν η κατανάλωσή τους γίνεται σε υπερβολικά υψηλές ποσότητες. Σε αυτές τις περιπτώσεις το άτομο μπορεί να οδηγηθεί σε υποθυρεοειδισμό. Τέτοιου είδους λαχανικά είναι το μπρόκολο, τα λαχανάκια Βρυξελλών, τα γογγύλια και το κουνουπίδι. Παρόλα αυτά, η επίδραση αυτών των λαχανικών στην παραγωγή θυρεοειδικής ορμόνης, δεν έχει μελετηθεί επαρκώς. Η κατανάλωση τους λόγω της υψηλής διατροφικής αξίας τους θα πρέπει να τακτική αλλά με μέτρο. Επιπλέον, η γλουτένη μπορεί να συμβάλλει στην ασθένεια του θυρεοειδούς με διάφορους τρόπους μεταξύ των οποίων είναι και η πρόκληση φλεγμονής ενώ ταυτόχρονα μια ακόμη πρωτεΐνη, που υπάρχει κυρίως στο γάλα, η καζεΐνη, μιμείται τη δράση της γλουτένης. Σε κάθε περίπτωση δεν απαιτείται ο πλήρης αποκλεισμός των τροφών αυτών από τη διατροφή των ατόμων με θυροειδή αλλά συστήνεται η κατανάλωση τους με μέτρο.

 

Μπορώ να χάσω κιλά όταν έχω προβλήματα θυρεοειδούς;

Ένα άτομο το οποίο πάσχει από κάποια πάθηση του θυρεοειδή αδένα μπορεί εξίσου να ακολουθεί ένα πρόγραμμα διατροφής για απώλεια βάρους, εφόσον έχει ήδη ρυθμίσει τη λειτουργία του θυρεοειδή με την κατάλληλη φαρμακευτική αγωγή από ενδοκρινολόγο.

 

Συμπερασματικά

Μέσα από όλα τα παραπάνω γίνεται αντιληπτό ότι η παραγωγή και η έκκριση των ορμονών από το θυροειδή αδένα αποτελούν έναν ακριβή και ευαίσθητο μηχανισμό ρύθμισης αρκετών λειτουργιών του ανθρώπινου σώματος. Η εκδήλωση του αυτοάνοσου νοσήματος του θυρεοειδή, προκύπτει από το συνδυασμό πολλών και διαφορετικών παραγόντων με κυρίαρχο από αυτούς τη διατροφή. Ανάλογα με το αν ο θυρεοειδής υπερ- ή υπο-λειτουργεί μπορεί κανείς να νιώθει υπερένταση ή κόπωση ή/και να μειώνεται ή να αυξάνεται το σωματικό του βάρος αντίστοιχα.  Συνεπώς, ανεξάρτητα από την επίδραση των τροφών στη λειτουργία του θυρεοειδούς κρίνεται ιδιαίτερη η σημασία της υιοθέτησης μιας ισορροπημένης διατροφής για όλα τα άτομα που πάσχουν από θυροειδικές διαταραχές.