Ο σίδηρος αποτελεί το πρώτο θρεπτικό συστατικό που έρχεται στο μυαλό κάθε μέλλουσας μαμάς που διανύει την περίοδο της εγκυμοσύνης. Πρόκειται για ένα μικροθρεπτικό στοιχείο που είναι απαραίτητο καθ’όλη τη διάρκεια της ζωής μιας γυναίκας καθώς αφορά τόσο τη διατήρηση της γενικής ευημερίας, ενέργειας και υγιούς μεταβολισμού όσο και την έμμηνο ρύση της. Η αξία του είναι πολύτιμη όχι μόνο για την ομαλή πορεία της κύησης αλλά και για την σωστή ανάπτυξη του εμβρύου στη μήτρα και την αποφυγή επιπλοκών κατά τη διάρκεια του τοκετού. Η ποιότητα της διατροφής παίζει σημαντικό ρόλο στην ύπαρξη επάρκειας σιδήρου και οι σωστοί συνδυασμοί τροφίμων μπορούν να οδηγήσουν στην μέγιστη απορρόφηση του.

Ποιος είναι ο ρόλος του σιδήρου στην εγκυμοσύνη;

Ο σίδηρος αποτελεί το ιχνοστοιχείο με τη μεγαλύτερη συγκέντρωση στο σώμα και χαρακτηρίζεται από δύο μορφές. Ο αιμικός σίδηρος είναι πλήρως απορροφήσιμος από τον οργανισμό και αποτελεί τη πρώτη μορφή σιδήρου. Περιέχεται σε μεγάλο ποσοστό στις τροφές ζωικής προέλευσης, όπως είναι τα αυγά, το άπαχο κρέας, τα πουλερικά και το ψάρι. Ο μη αιμικός σίδηρος είναι η δεύτερη μορφή και τον βρίσκουμε σε τροφές φυτικής προέλευσης, όπως πράσινα φυλλώδη λαχανικά, ξερά φρούτα, ξηροί καρποί, βρώμη και όσπρια. Η απορρόφηση του είναι αρκετά πιο δύσκολη καθώς επηρεάζεται σε μεγάλο βαθμό από την παρουσία άλλων συστατικών σε ένα γεύμα και από τα ήδη υπάρχοντα επίπεδα σιδήρου στον οργανισμό. Κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης οι ανάγκες σε σίδηρο αυξάνονται καθώς δεν αφορούν μόνο την μητέρα αλλά και το έμβρυο. Ας δούμε αναλυτικότερα την εξειδικευμένη δράση του κατά τη διάρκεια της κύησης.

  • Συμβάλλει στο φυσιολογικό σχηματισμό των ερυθρών αιμοσφαιρίων και της αιμοσφαιρίνης. Η εγκυμοσύνη αποτελεί μια περίοδο όπου η παραγωγή αίματος από το σώμα μειώνεται κατά 50%, έτσι κρίνεται απαραίτητη η επιπλέον ποσότητα αιμοσφαιρίνης.
  • Είναι ο μεταφορέας του οξυγόνου μέσω του πλακούντα στα κύτταρα του σώματος τόσο της μητέρας όσο και του εμβρύου.
  • Συμμετέχει στην παραγωγή των οστών, των χόνδρων καθώς και άλλων συνδετικών ιστών.
  • Τα απαραίτητα αποθέματα σε σίδηρο μπορούν να επιταχύνουν τη διαδικασία ανάρρωσης του οργανισμού μετά τη γέννα.

Οι ανάγκες του εμβρύου για σίδηρο γίνονται μέγιστες στο δεύτερο και τρίτο τρίμηνο της εγκυμοσύνης. Η έλλειψή του μπορεί να παρουσιάσει επιπλοκές, όπως πρόωρο τοκετό ή μωρό χαμηλότερου σωματικού βάρος από το φυσιολογικό.

Πόση ποσότητα σιδήρου χρειάζεται μια γυναίκα κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης;

Μια υγιής γυναίκα κατά την κύηση χρειάζεται περίπου 1γρ σιδήρου συνολικά για να μπορέσει να εκτελέσει τις ανάγκες της. Από αυτή την ποσότητα τα 300 mg μεταφέρονται απευθείας στο έμβρυο και τον πλακούντα ενώ τα 200 mg αποβάλλονται από το σώμα κυρίως μέσω του πεπτικού συστήματος. Τα υπόλοιπα 500mg χρησιμεύουν για την παραγωγή επιπλέον ερυθρών αιμοσφαιρίων στο δεύτερο τρίμηνο της εγκυμοσύνης. Σύμφωνα με τις διεθνείς συστάσεις οι ημερήσιες απαιτήσεις σε σίδηρο κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης είναι 27mg/ημέρα. Ωστόσο οι έρευνες δείχνουν πως ένα μικρό ποσοστό των γυναικών έχουν στο καθημερινό τους  διατροφολόγιο αυτή την ποσότητα σιδήρου.

Που μπορεί να οδηγήσει η έλλειψη σιδήρου;

Κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης ο οργανισμός εξοικονομεί σίδηρο μέσα από την απώλεια της έμμηνου ρύσης. Ωστόσο, οι γυναίκες με έντονη έμμηνο ρύση προ εγκυμοσύνης και με χαμηλά επίπεδα σιδήρου διατρέχουν μεγάλο κίνδυνο εμφάνισης σιδηροπενικής αναιμίας. Σε αυτή την περίπτωση το σώμα μεταφέρει το οξυγόνο στον εγκέφαλο, τους ιστούς, τους μυς και τα κύτταρα ενώ ταυτόχρονα προκαλεί έντονο αίσθημα εξάντλησης και αδυναμίας, λόγω της ανεπάρκειας σε σίδηρο. Επιπλέον, η έλλειψη σιδήρου έχει συσχετιστεί με μια σειρά από επιπλοκές όσον αφορά το έμβρυο και τη μητέρα καθώς και με την καθυστέρηση της διαδικασίας ανάρρωσης του οργανισμού μετά τη γέννα.  Για το λόγο αυτό, είναι απαραίτητη κατά τον προγεννητικό έλεγχο και κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης μια εξέταση αίματος, ώστε να προληφθεί η περίπτωση της αναιμίας.   Υπολογίζεται ότι σήμερα το 23% των γυναικών παρουσιάζει έλλειψη σε σίδηρο.

‘Ενας υγιής οργανισμός χρειάζεται περίπου δύο χρόνια για να ανακτήσει τα αποθέματα σιδήρου που είχε πριν από τη διαδικασία της εγκυμοσύνης και του τοκετού.

Είναι απαραίτητη η λήψη συμπληρωμάτων σιδήρου κατά την εγκυμοσύνη;

Κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης η πρόσληψη μακροθρεπτικών και μικροθρεπτικών συστατικών αυξάνεται σε μεγάλο βαθμό. Ο επαρκής συνδυασμός όλων αυτών είναι απαραίτητος για την σωστή ανάπτυξη τόσο της μητέρας όσο και του εμβρύου σε κάθε στάδιο της εγκυμοσύνης. Μια σωστή και ισορροπημένη διατροφή μπορεί να καλύψει τις ανάγκες μιας μητέρας σε θρεπτικά συστατικά. Ωστόσο, σε κάθε περίπτωση απαιτούνται εξετάσεις αίματος με σκοπό τον προσδιορισμό τυχόν ελλείψεων στον οργανισμό της μητέρας. Η συμπλήρωση των διατροφικών ελλείψεων μπορεί να γίνει με τη χορήγηση των σωστών συμπληρωμάτων διατροφής πάντα σε συνεργασία με τον γιατρό ή το διατροφολόγο.

Ποιες τροφές είναι πλούσιες σε σίδηρο;

Κύρια πηγή σιδήρου αποτελεί το κόκκινο κρέας και ιδιαίτερα το συκώτι. Ωστόσο, άλλες τροφές πλούσιες σε σίδηρο είναι εξίσου το κακάο σε σκόνη χωρίς ζάχαρη, η μαγιά, οι βραστές φακές, οι νιφάδες βρώμης, το σουσάμι, ο πασατέμπος, τα κάσιους, τα φιστίκια και τα αμύγδαλα, τα αυγά, τα ξερά φασόλια, τα αποξηραμένα δαμάσκηνα και τα καρύδια. Σε μικρότερες ποσότητες βρίσκεται στο γάλα, τα φρούτα και τα λαχανικά. Όπως ήδη αναφέρθηκε, σημαντική δεν είναι η του σιδήρου σε ένα τρόφιμο αλλά η ικανότητα απορρόφηση του από τον οργανισμό.  Για να ενισχυθεί η απορρόφηση του σιδήρου φυτικής προέλευσης συστήνεται ο συνδυασμός του με ένα τρόφιμο ή ποτό υψηλήw περιεκτικότητας σε βιταμίνη C, όπως ο χυμός πορτοκαλιού, ντομάτας ή οι φράουλες.

Συμπερασματικά

Η εγκυμοσύνη είναι μια φυσιολογική κατάσταση που την περνάει το ανθρώπινο είδος εδώ και χιλιάδες χρόνια. Η συμβολή του σιδήρου σε αυτό το στάδιο της ζωής του ανθρώπου κρίνεται απολύτως απαραίτητη, ώστε να διασφαλιστεί μια υγιής και ομαλή κύηση. Με την σωστή διατροφική καθοδήγηση και τον τακτικό έλεγχο κάθε μέλλουσα μητέρα θα μπορέσει να απολαύσει μια φυσιολογική εγκυμοσύνη χωρίς τον κίνδυνο αναιμίας και άλλων επιπλοκών.