Η συναισθηματική υπερφαγία αφορά την κατανάλωση συνήθως μεγάλης ποσότητας τροφής ως απόκριση συνήθως σε αρνητικά συναισθήματα, όπως είναι η θλίψη, ο θυμός, η απογοήτευση, ο πόνος, η μοναξιά, το στρες και η άνια. Πρόκειται για μια κατάσταση κατά την οποία τα άτομα στρέφονται προς το φαγητό προκειμένου να μπορέσουν να διαχειριστούν τα συναισθήματα τους, για αυτό και συχνά το φαγητό αυτό καλείται ως «comfort food». Συναισθηματικά υπερφαγικά επεισόδια πιθανόν να έχουμε βιώσει ή πρόκειται να βιώσουμε όλοι κάποια στιγμή στη ζωή μας, καθώς το φαγητό έχει άρρηκτη σχέση με την ψυχική διάθεση. Ωστόσο, δεν θα πρέπει το φαγητό να αποτελεί το μοναδικό τρόπο διαχείρισης των συναισθημάτων μας καθώς η συμπεριφορά αυτή σταδιακά θα οδηγήσει και σε αύξηση του σωματικού βάρους.

Υπάρχουν τροφές που συνδέονται περισσότερο με τα συναισθήματα;

Ένα τρόφιμο μπορεί πέρα από το να καλύψει τη βιολογική πείνα, να προκαλέσει και διάφορα άλλα συναισθήματα, όπως είναι ευχαρίστηση, απόλαυση και ικανοποίηση. Έρευνες έχουν δείξει ότι ορισμένες τροφές έχουν από μόνες τους μεγαλύτερο αντίκτυπο στο αίσθημα της ευχαρίστησης και της ικανοποίησης με αποτέλεσμα να μας ωθούν να τις αναζητούμε περισσότερο και να τις καταναλώνουμε, ακόμα και αν δεν υφίσταται ουσιαστική πείνα. Πρόκειται για τροφές που φυσιολογικά είναι θερμιδικά πυκνές και έχουν υψηλή περιεκτικότητα σε λιπαρά, ζάχαρη και αλάτι. Ωστόσο, ένα τρόφιμο στο μυαλό του κάθε ανθρώπου μπορεί να είναι συνδεδεμένο με διάφορες αναμνήσεις. Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα να το αναζητά όχι μόνο λόγω πείνας ή για τη γεύση του αλλά και για να του προκαλέσει συγκεκριμένα συναισθήματα λόγω εμπειριών.

Ποιες είναι οι διαφορές της βιολογικής και της συναισθηματικής πείνας;

Με τον όρο βιολογική πείνα αναφερόμαστε στη φυσιολογική ανάγκη του οργανισμού για τροφή με σκοπό την απόκτηση ενέργειας για τις βασικές λειτουργίες του. Ένα πολύ χαρακτηριστικό σε όλους σήμα της βιολογικής πείνας είναι το γουργούρισμα του στομαχιού. Τα χαρακτηριστικά της βιολογικής πείνας είναι η σταδιακή της εμφάνιση, η οποία δε δημιουργεί επιτακτική ανάγκη για σίτιση και μπορεί να αναβληθεί. Επίσης, δεν υπάρχει επιθυμία για κατανάλωση συγκεκριμένης τροφής και ταυτόχρονα δεν δημιουργούνται αρνητικά συναισθήματα καθώς το άτομο διακατέχεται από αυτοέλεγχο και το αίσθημα κορεσμού. Από την άλλη πλευρά, η συναισθηματική πείνα χαρακτηρίζεται από επιθυμία για πρόσληψη τροφής με στόχο την άμεση ανακούφιση δυσάρεστων συναισθημάτων. Η συναισθηματική πείνα εμφανίζεται απότομα και είναι πολύ έντονη. Το άτομο θέλει να καταναλώσει συγκεκριμένο φαγητό, το οποίο στις περισσότερες περιπτώσεις είναι υψηλό σε θερμίδες, λιπαρά και σάκχαρα. Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα το άτομο να αισθάνεται μεν προσωρινή ικανοποίηση αλλά στη συνέχεια δημιουργούνται τύψεις και ενοχές.

Πως μπορεί κανείς να αντιμετωπίσει τη συναισθηματική υπερφαγία;

Κράτησε ένα ημερολόγιο κατανάλωσης τροφίμων

Ένα πολύ σημαντικό εργαλείο που βοηθά τόσο το ίδιο το άτομο όσο και έναν διαιτολόγο για τη διάγνωση και τη διαχείριση της συναισθηματικής υπερφαγίας είναι η τήρηση ενός ημερολογίου καταγραφής τροφίμων. Το ημερολόγιο αυτό μπορεί να δώσει πολλές σημαντικές πληροφορίες για τη διατροφή του ατόμου και την αναγνώριση συγκεκριμένων μοτίβων στην καθημερινότητα. Η κατανάλωση της τροφής ως απόκριση στα συναισθήματα συνήθως γίνεται αυτόματα. Για αυτό, πολλές φορές το άτομο δεν είναι σε θέση να αναγνωρίσει τι ακριβώς πυροδοτεί τα συναισθηματικά υπερφαγικά επεισόδια.

Απασχολείστε το μυαλό με άλλες δραστηριότητες

Ένας τρόπος διαχείρισης της συναισθηματικής πείνας είναι η εύρεση εναλλακτικών λύσεων. Όταν ένα άτομο εντοπίσει τα σημάδια συναισθηματικής πείνας και κατ’ επέκταση την  ανάγκη για κατανάλωση συγκεκριμένης τροφής-σνακ, μπορεί αυτόματα να ασχοληθεί με οποιαδήποτε άλλη δραστηριότητα που θα αποσπάσει το μυαλό από την επιθυμία για φαγητό.

Δώσε έμφαση στην φυσική δραστηριότητα

Η φυσική δραστηριότητα, πέρα από τον ουσιαστικό ρόλο που διαδραματίζει στη διατήρηση και τη βελτίωση της σωματικής μας υγείας, έχει μεγάλο αντίκτυπο και στην ψυχική μας ευεξία. Το γεγονός αυτό καθιστά την άσκηση μια αποτελεσματική λύση για τη διαχείριση των αρνητικών συναισθημάτων. Το ερέθισμα της άσκησης οδηγεί στην απελευθέρωση νευροδιαβιβαστών στον εγκέφαλο, όπως είναι οι ενδορφίνες. Πρόκειται για χημικές ουσίες που παράγονται κυρίως σε μία περιοχή του εγκεφάλου, την υπόφυση και σε άλλους ιστούς του σώματος. Συμβάλλουν στη μείωση του πόνου και έχει βρεθεί ότι συνδέονται με το θετικό συναίσθημα. Τα επίπεδα ενδορφινών μετά από την άσκηση αυξάνονται προκαλώντας θετική αλλαγή διάθεσης και ψυχική ευεξία.

Μην παραλείπεις τα ενδιάμεσα σνακ μέσα στην ημέρα 

Η κατανάλωση μικρών  και συχνών γευμάτων μέσα στην ημέρα συμβάλλει στη καλύτερη διαχείριση της πείνας μέσα από την ρύθμιση των επιπέδων γλυκόζης στο αίμα. Με αυτόν τον τρόπο το άτομο είναι πιο εύκολο να αποφύγει τυχόν λιγούρες, οι οποίες πιθανόν να οδηγούν σε υπερκατανάλωση «πρόχειρων», ανθυγιεινών σνακ, όπως είναι τα πατατάκια, τα σφολιατοειδή, τα κρουασάν, οι σοκολάτες. Αποτελεσματική λύση είναι ο εφοδιασμός εξαρχής με υγιεινά σνακ, όπως είναι οι ξηροί καρποί, οι μπάρες δημητριακών και τα φρούτα, ώστε το άτομο να καταφεύγει σε αυτά.

Συμπερασματικά

Βασικό κομμάτι στη διαχείριση της συναισθηματικής υπερφαγίας είναι να μάθουμε να αναγνωρίζουμε τα σημάδια και τις διαφορές μεταξύ της βιολογικής και της συναισθηματικής πείνας. Επίσης, υπάρχουν διάφορες στρατηγικές που μπορεί να εφαρμόσει κανείς για να περιορίσετε το συναισθηματικό φαγητό. Η συναισθηματική υπερφαγία είναι μία διατροφική συμπεριφορά που μπορεί να οφείλεται σε διάφορους παράγοντες, που άλλοτε μπορούμε να ελέγξουμε και άλλοτε όχι. Μη διστάσετε να απευθυνθείτε σε κάποιον ειδικό που μπορεί να σας προσφέρει την κατάλληλη υποστήριξη και καθοδήγηση που χρειάζεστε για να αντιμετωπίσετε το συναισθηματικό φαγητό και να αναπτύξετε υγιείς σχέσεις με αυτό.